NIEPOLSKI POLAK - NIELITEWSKI LITWIN

Wraz z Bronisławą, jej mężem i dziećmi zamieszkaliśmy w Wilczkowie. Siostra bardzo się o mnie troszczyła, nie wiem jak poradziłbym sobie bez niej.

Powoli zacząłem układać sobie życie. Poznałem Zuzannę Brzuzy, cudowną kobietę, której rodzina również uciekła przed działaniami wojennymi. Zuzia urodziła się w 1932 roku, dlatego z powodu wojny nie miała jak chodzić do szkoły. Rozpoczęła edukację w 1950 roku, czego bardzo się wstydziła. Mówiła, że jest przecież praktycznie dorosła! Była wyśmiewana przez dzieciaki, ale mnie to ani trochę nie przeszkadzało. Zachwycałem się jej determinacją. Już wtedy wiedziałem, że chcę spędzić z nią resztę życia. 

Tak też się stało. W 1957 roku wzięliśmy ślub. 

W Giżycku mieszkali Mazurzy i Niemcy. W końcu jednak pouciekali, a ich domy w ramach repatriacji zajęliśmy my. Cała nasza rodzina osiedliła się blisko siebie i tak już do ostatnich dni wiedliśmy spokojne życie.

Jak już wspominałem wielu chłopców wcielano do wojsk sowieckich. Bardzo bałem się, że i mnie może to spotkać, dlatego w 1947 roku wraz z najstarszą siostrą Bronisławą wyjechaliśmy "bydlęcymi wagonami" na ziemie odzyskane. Wiele nas to kosztowało, bo pozostawienie rodziny nie było łatwym zdaniem. Mama nie mogła wyjechać. Była już starszą kobietą więc zdrowie jej na to nie pozwalało. Rodzeństwo zostało z nią na Litwie, wierząc, że jeszcze kiedyś będzie tam Polska. Mówili, że przecież jeszcze wrócimy, dlatego ktoś musi pilnować dobytku. Tata zmarł dwa lata wcześniej. Władze sowieckie nie zabraniały Polakom pozostać w dotychczasowym miejscu zamieszkania, jednak w przypadku inteligencji, mieszkańców miast oraz osób o dużej świadomości narodowej stosowano często bezwzględne środki nacisku mające na celu "zachęcenie" do opuszczenia Wileńszczyzny. Z drugiej strony Sowieci bali się jednak, że nagły wyjazd chłopów doprowadzi do poważnego kryzysu żywnościowego na Litwie.

Przed wyjazdem wraz z siostrą musieliśmy spełnić szereg wymagań. Sporządziliśmy szczegółowe spisy majątku, by następnie trafił on do "nowych gospodarzy". Opuściliśmy miejsce, w którym się wychowaliśmy. Pierwsza szkoła, miejsca randek, groby najbliższych. Rozstaliśmy się z rodziną i przyjaciółmi. Teoretycznie dostaliśmy stosowną rekompensatę za pozostawione mienie ruchome i nieruchome, ale nie było to w stanie wynagrodzić nam opuszczonej ojczyzny.  

Dotychczasowe polskie Wilno, jedyne jakie znałem z dnia na dzień stało się rosyjskim, a następnie litewskim. W ciągu kilku lat wszystko się pozmieniało. Trwała wojna. Na ulicach rozbrzmiewały niezrozumiałe dla nas słowa. W domu mimo wszystko rozmawialiśmy po polsku. Utraciliśmy ziemię, ale nie przestaliśmy czuć się Polakami.

Żyliśmy w ciągłym strachu. Baliśmy się rządów sowieckich. Pociągi rosyjskie nieustannie kursowały w tę i we w tę, nie mogliśmy czuć się bezpiecznie. Litwini natomiast traktowali nas poprawnie. Nie było mowy o głodzie, gdyż do miasta cały czas przywożono nową żywność. Wznowiono nawet wydawanie polskiej prasy. Jednak dobre stosunki między dwoma narodami nie potrwały długo. Z czasem wyłoniły się ruchy nacjonalistyczne wśród Litwinów. Zmieniono nazwy ulic i dzielnic na litewskie, nakazano usunięcia wszelkich polskich napisów i szyldów z przestrzeni publicznej. O wiele poważniej zrobiło się gdy Litwini pozbawili obywatelstwa wszystkich, którzy nie mogli wykazać się przynależnością do narodu litewskiego. Fakt urodzenia się i spędzenia całego życia w Wilnie nie miał najmniejszego znaczenia. Cudzoziemiec, czyli osoba pozbawiona obywatelstwa miał ograniczony dostęp do jakichkolwiek praw. Nie mógł podjąć pracy w żadnej instytucji państwowej. Rozpoczęły się masowe zwolnienienia, a co za tym idzie drastycznie wzrosło bezrobocie i ubóstwo. W szkołach wprowadzono język litewski i pojawił się szereg akcentów antypolskich, takich jak niszczenie godeł czy portretów m.in. marszałka Piłsudskiego. Rząd litewski nie zapomniał również o prasie i kulturze. Gwałtownie zaostrzono cenzurę, a wiele gazet i czasopism polskich przestało się ukazywać. Zaczęto wcielać również chłopców do wojsk sowieckich. Część Polaków planowała "przeczekać" i żyła w nadziei, że wszystko jeszcze wróci do normy, w tym właśnie niektórzy członkowie mojej rodziny. Inni próbowali wszczynać bunt przeciwko nacjonalistycznym tendencjom, co nie kończyło się dobrze... Ja należałem do trzeciej grupy, ale o tym opowiem kiedy indziej.